چگونگی مواجهه با تحریم‌ها بدون عضویت در فتف
ایران برای دور زدن تحریم‌ها بدون عضویت در FATF (گروه ویژه اقدام مالی) می‌تواند از راهکارهای مختلفی استفاده کند که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند و میزان اثربخشی آنها بستگی به شرایط و نوع تحریم‌ها دارد. این راهکارها عمدتاً بر کاهش وابستگی به سیستم مالی تحت سلطه غرب و ایجاد کانال‌های ارتباطی و مالی جایگزین تمرکز دارند. در اینجا به برخی از این راهکارها اشاره می‌کنیم:
تجارت تهاتری (کالا به کالا)
- در این روش، کالا با کالا مبادله می‌شود و نیازی به انجام تراکنش‌های مالی از طریق بانک‌ها نیست. این روش به ویژه برای مبادله کالاهای اساسی مانند نفت، مواد غذایی و دارو مناسب است.
- مزایا: کاهش وابستگی به سیستم بانکی بین‌المللی، دور زدن تحریم‌های مالی
- معایب: محدودیت در حجم و نوع کالاهای قابل مبادله، پیچیدگی در یافتن شرکای تجاری مایل به تهاتر، مشکلات مربوط به ارزش‌گذاری کالاها
استفاده از ارزهای ملی در تجارت دوجانبه
- ایران می‌تواند با شرکای تجاری خود توافق کند که مبادلات تجاری را با استفاده از ارزهای ملی خود انجام دهند. این امر وابستگی به دلار و سایر ارزهای رایج را کاهش می‌دهد.
- مزایا: کاهش وابستگی به دلار، کاهش تأثیر تحریم‌های دلاری
- معایب: نیاز به توافق با شرکای تجاری، نوسانات نرخ ارزهای ملی، محدودیت در پذیرش ارزهای ملی در سطح بین‌المللی
ایجاد کانال‌های مالی ویژه (SPV)
- ایران می‌تواند با همکاری برخی کشورها، کانال‌های مالی ویژه (Special Purpose Vehicle) ایجاد کند که به طور خاص برای انجام مبادلات تجاری بین این کشورها طراحی شده‌اند. این کانال‌ها می‌توانند مستقل از سیستم بانکی بین‌المللی عمل کنند.
- مزایا: ایجاد مسیری امن برای انجام مبادلات تجاری، دور زدن تحریم‌های بانکی
- معایب: پیچیدگی در ایجاد و مدیریت، ریسک شناسایی و تحریم توسط آمریکا، محدودیت در تعداد شرکای تجاری
استفاده از سیستم‌های پیام‌رسان مالی غیر سوئیفتی
- ایران می‌تواند از سیستم‌های پیام‌رسان مالی جایگزین سوئیفت مانند سیستم پیام‌رسان مالی SPFS روسیه یا سیستم پرداخت بین بانکی فرامرزی چین (CIPS) استفاده کند. این سیستم‌ها امکان انتقال پیام‌های مالی بین بانک‌ها را بدون نیاز به سوئیفت فراهم می‌کنند.
- مزایا: دور زدن تحریم‌های مرتبط با سوئیفت، ایجاد ارتباط مالی با کشورهای خاص
- معایب: محدودیت در تعداد بانک‌های متصل به این سیستم‌ها، عدم پذیرش جهانی، پیچیدگی در انتقال داده‌ها
استفاده از ارزهای دیجیتال
- استفاده از ارزهای دیجیتال می‌تواند به عنوان یک راهکار برای دور زدن تحریم‌های مالی مورد استفاده قرار گیرد. این ارزها خارج از کنترل دولت‌ها و سیستم بانکی سنتی عمل می‌کنند.
- مزایا: عدم تمرکز، امکان انجام تراکنش‌های فرامرزی بدون نیاز به بانک‌ها
- معایب: نوسانات شدید قیمت، ریسک‌های امنیتی، عدم قانون‌مندی در بسیاری از کشورها، نگرانی‌های FATF در مورد پولشویی و تأمین مالی تروریسم از طریق ارزهای دیجیتال
استفاده از شرکت‌های صوری و پوششی
- برخی شرکت‌ها و افراد ممکن است از شرکت‌های صوری و پوششی برای پنهان کردن مبادلات تجاری خود با ایران استفاده کنند. این روش بسیار پرخطر است و در صورت شناسایی می‌تواند منجر به تحریم‌های جدید شود.
- مزایا: پنهان کردن ارتباط با ایران
- معایب: ریسک بالای شناسایی، عواقب قانونی سنگین، عدم پایداری
تمرکز بر بازارهای منطقه‌ای و همسایگان
- ایران می‌تواند با تمرکز بر توسعه روابط تجاری با کشورهای همسایه و کشورهای منطقه، تأثیر تحریم‌ها را کاهش دهد. تجارت با این کشورها معمولاً با پیچیدگی‌های کمتری همراه است.
- مزایا: سهولت در تجارت، کاهش هزینه‌های حمل و نقل
- معایب: محدودیت در حجم تجارت، وابستگی به شرایط اقتصادی و سیاسی کشورهای منطقه
توسعه اقتصاد مقاومتی و خودکفایی
- تمرکز بر تولید داخلی، کاهش وابستگی به واردات و توسعه صادرات غیرنفتی می‌تواند به کاهش تأثیر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران کمک کند.
- مزایا: افزایش استقلال اقتصادی، تقویت تولید داخلی
- معایب: زمان‌بر بودن، نیاز به سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی بلندمدت
نکات مهم
- هیچکدام از این راهکارها به تنهایی نمی‌توانند به طور کامل تحریم‌ها را دور بزنند.
- استفاده از این راهکارها با ریسک‌ها و چالش‌هایی همراه است.
- ترکیبی از این راهکارها و اتخاذ یک استراتژی جامع می‌تواند مؤثرتر باشد.
- مهم‌ترین نکته، توجه به تغییرات قوانین و مقررات بین‌المللی و همچنین تحریم‌های جدید است.
نتیجه‌گیری
راه‌های مختلفی برای دور زدن تحریم‌ها بدون عضویت در فتف وجود دارد، مثلاً یک راه می‌تواند حسابداری خاص تجارت بین دو کشور خارج از نظام مالی مرتبط با فتف باشد. مثلاً در چین یک حساب به اسم ایران، و در ایران هم یک حساب به نام چین باز می‌کنند. از اینجا به بعد هرگونه تبادل مالی این دو کشور منجر به بدهکاری/بستانکاری دو طرف در این دو حساب ثبت می‌شود که فقط بین خودشان است و ربطی به نظام مالی بین‌المللی ندارد. اگر ایران هم به عضویت فتف در آید احتمال شناسایی چنین حسابی بین دو کشور بیشتر می‌شود.
ایران برای مقابله با تحریم‌ها و کاهش تأثیر آنها بر اقتصاد خود، نیازمند یک استراتژی چندوجهی است که شامل استفاده از راهکارهای مختلف، توسعه روابط با شرکای تجاری جدید، و تمرکز بر ظرفیت‌های داخلی باشد. با این حال، باید توجه داشت که هیچ راهکار قطعی و بدون ریسکی برای دور زدن تحریم‌ها وجود ندارد و این موضوع نیازمند مدیریت دقیق و هوشمندانه است.