تناسب فرهنگ مالی مردم ایران با الزامات فتف
تناسب فرهنگ مالی عموم مردم ایران با الزامات اجرای فتف نکته‌ی مهمی است که باید به آن پرداخته شود. اضافه کردن این جنبه، تصویر دقیق‌تری از چالش‌های پیش روی ایران در اجرای کامل الزامات FATF ارائه می‌دهد.
فرهنگ مالی عموم مردم ایران، در برخی جنبه‌ها با الزامات اجرای فتف FATF (گروه ویژه اقدام مالی) همخوانی دارد و در برخی دیگر نیازمند توجه و بهبود است. برای اجرای مؤثر FATF در ایران، علاوه بر تصویب قوانین و ایجاد ساختارهای نظارتی، ارتقاء فرهنگ مالی جامعه با در نظر گرفتن ویژگی‌های خاص آن ضروری است.
جنبه‌های همسو با الزامات FATF
- اهمیت به شفافیت در معاملات: همچنان این اصل در فرهنگ ایرانی وجود دارد که می‌تواند زمینه مناسبی برای پذیرش الزامات FATF در مورد شفافیت مالی باشد.
- پرهیز از فعالیت‌های غیرقانونی: این موضوع نیز همچنان به قوت خود باقی است و می‌تواند به اجرای مؤثر FATF کمک کند.
- وجود نهادهای مذهبی و اخلاقی: تأکید این نهادها بر رعایت اصول اخلاقی در معاملات، می‌تواند به تقویت فرهنگ مالی سالم و همسو با اهداف FATF کمک کند.
- استفاده گسترده از ابزارهای پرداخت الکترونیکی: استفاده گسترده از کارت‌های بانکی و سایر ابزارهای پرداخت الکترونیکی در ایران، نشان از پذیرش فناوری‌های نوین در حوزه مالی دارد و این خود با الزامات FATF در مورد ردیابی تراکنش‌ها همسو است. این یک نقطه قوت مهم در فرهنگ مالی ایران محسوب می‌شود.
جنبه‌هایی که نیازمند توجه و بهبود هستند
- عدم آگاهی کافی از قوانین و مقررات مالی: این مشکل همچنان وجود دارد. بسیاری از مردم از قوانین و مقررات مالی، به ویژه در مورد پولشویی و تأمین مالی تروریسم، آگاهی کافی ندارند. این موضوع می‌تواند اجرای مؤثر FATF را با چالش مواجه کند. هرچند استفاده از کارت بانکی رایج است، اما لزوماً به معنای آگاهی از پیچیدگی‌های قوانین ضد پولشویی نیست.
- اولویت دادن به منافع شخصی در برخی موارد: این موضوع نیز همچنان مطرح است. در برخی موارد، ممکن است افراد به دلیل اولویت دادن به منافع شخصی خود، از ارائه اطلاعات صحیح در مورد معاملات مالی خود خودداری کنند یا به دنبال راه‌هایی برای دور زدن قوانین باشند. این موضوع با الزامات FATF در مورد شفافیت و صداقت در تضاد است. به عنوان مثال، استفاده از حساب‌های اجاره‌ای یا عدم ثبت دقیق اطلاعات هویتی در برخی معاملات می‌تواند نمونه‌هایی از این دست باشد.
- اقتصاد غیررسمی: وجود بخش قابل توجهی از اقتصاد غیررسمی در ایران، چالش دیگری در اجرای کامل FATF است. فعالیت‌های اقتصادی خارج از چارچوب رسمی و قانونی، ردیابی جریان‌های مالی را دشوار می‌کند.
- عدم تمرکز بر حسابداری دقیق در تعاملات روزمره: در فرهنگ سنتی ایرانی، به خصوص در معاملات خرد و روزمره، تمرکز زیادی بر ثبت دقیق و مستندسازی مالی به سبک حسابداری مدرن وجود نداشته است. این موضوع می‌تواند با الزامات FATF در مورد نگهداری سوابق دقیق تراکنش‌ها و شناسایی ذینفعان واقعی چالش ایجاد کند. به عنوان مثال، بسیاری از معاملات به صورت شفاهی یا با رسیدهای غیررسمی انجام می‌شود و این موضوع ردیابی آنها را برای نهادهای نظارتی دشوار می‌کند.
راهکارهای ارتقاء فرهنگ مالی
راهکارهای زیر برای ارتقاء فرهنگ مالی و همسو کردن آن با الزامات FATF پیشنهاد می‌شود:
- آموزش تخصصی و هدفمند: به جای آموزش عمومی صرف، تمرکز بر آموزش تخصصی و هدفمند برای گروه‌های خاص مانند صاحبان کسب و کار، فعالان اقتصادی، و کارمندان بانک‌ها و مؤسسات مالی ضروری است. این آموزش‌ها باید بر جنبه‌های عملی قوانین ضد پولشویی و نحوه اجرای آنها تمرکز داشته باشند.
- استفاده از ظرفیت فناوری برای افزایش آگاهی و تسهیل ثبت اطلاعات: با توجه به استفاده گسترده از ابزارهای پرداخت الکترونیکی، می‌توان از همین فناوری‌ها برای افزایش آگاهی عمومی در مورد قوانین مالی و خطرات پولشویی و تأمین مالی تروریسم و همچنین تسهیل ثبت دقیق اطلاعات تراکنش‌ها استفاده کرد. به عنوان مثال، می‌توان اپلیکیشن‌های موبایل یا سیستم‌های بانکی را به گونه‌ای طراحی کرد که به صورت خودکار اطلاعات مربوط به تراکنش‌ها را ثبت و ذخیره کنند و به کاربران در مورد اهمیت این اطلاعات آگاهی دهند.
- تقویت شفافیت و پاسخگویی نهادهای مالی: افزایش شفافیت در عملکرد نهادهای مالی و پاسخگویی آنها در قبال تخلفات، می‌تواند به افزایش اعتماد عمومی و همکاری مردم در اجرای الزامات FATF کمک کند.
- برنامه‌های تشویقی و تنبیهی: در کنار آموزش، استفاده از برنامه‌های تشویقی برای رعایت قوانین و تنبیهی برای تخلفات می‌تواند مؤثر باشد.
- ترویج فرهنگ مستندسازی مالی: لازم است برنامه‌هایی برای ترویج فرهنگ مستندسازی مالی در بین عموم مردم و به ویژه کسب و کارهای کوچک و متوسط اجرا شود. این برنامه‌ها می‌توانند شامل آموزش نحوه نگهداری دفاتر مالی ساده، استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری و اهمیت ثبت دقیق اطلاعات معاملات باشند.
- اجرای قاطعانه قوانین و مقررات: قانون‌گذاری در ایران دارای اشکالات(فسادهایی) از جمله انباشت مسایل، ناشایسته‌سالاری، فرآیندهای ناقص انتخاب نمایندگان، تصویب قوانین مبهم و غیرقابل اجرا است. از سوی دیگر حتی قوانین استاندارد و مشخص مانند قوانین راهنمایی و رانندگی هم در جامعه مورد توجه و احترام نیستند. مواجهه با این چالش نیازمند اصلاح قوانین، و اجرای قاطعانه قوانین و مقررات از طریق نظارت دقیق بر اجرا و برخورد با متخلفان است.
نتیجه‌گیری
با توجه به استفاده گسترده از ابزارهای پرداخت الکترونیکی در ایران، فرهنگ مالی جامعه در این زمینه با الزامات FATF همسو است. با این حال، چالش‌هایی مانند عدم آگاهی کافی از قوانین پیچیده ضد پولشویی، اولویت دادن به منافع شخصی در برخی موارد، وجود اقتصاد غیررسمی و عدم تمرکز سنتی بر حسابداری دقیق همچنان وجود دارد. برای اجرای مؤثر FATF، تمرکز بر آموزش تخصصی، استفاده از فناوری برای افزایش آگاهی و تسهیل ثبت اطلاعات، تقویت شفافیت نهادهای مالی، استفاده از برنامه‌های تشویقی و تنبیهی و به خصوص اجرای قاطعانه قوانین و مقررات و ترویج فرهنگ مستندسازی مالی ضروری است.