نظام اعتبارسنجی
اعتبارسنجی اشخاص (حقیقی و حقوقی) یکی از مؤلفههای مهم نظام تدبیر در الگوی پیشرفت اسلامی-ایرانی است.
اعتبار افراد نقش مهمی در معاملات اقتصادی دارد. اگر پولی یا مالی به كسی قرض داده شود یا در معاملهای پرداخت پول به آینده موكول شود، اعتبار فرد مقابل نقش مهمی در انجام معامله دارد. در روستاها و جوامع کوچک که همه همدیگر را میشناسند اگر شخصی در معاملهای بدحسابی كند اعتبارش نزد همه از بین میرود؛ به همین دلیل حفظ آبرو و اعتبار افراد در این جوامع تبدیل به یک فرهنگ شده است چرا كه هزینه بیاعتبار شدن بسیار بالاست. اما در شهرهای بزرگ و با بزرگ شدن جوامع، سیستم سنتی حفظ آبرو دیگر كارآیی خود را از دست میدهد و افراد متخلف و بزهکار نگران کاهش اعتبار خویش نیستند؛ بنابراین اعتماد افراد به یكدیگر از ریسك بالایی برخوردار میشود. افزایش ریسك اعتبار افراد باعث میشود كه ریسك معامله یا مشاركت در فعالیتهای اقتصادی افزایش یابد و نهایتاً باعث كاهش فعالیتهای اقتصادی گردد كه در نتیجه رفاه اقتصادی جامعه كاهش مییابد.
بانکها و تسهیلات مالی
توسعه بانكداری خصوصی و رقابت بین بانكها مستلزم تشکیل نهادهایی به منظور رتبهبندی درجه اعتبار افراد است. این موسسات به منظور خدماترسانی به موسسات مالی همچون بانكها ایجاد میشوند تا بر مبنای اطلاعات آنها بانكها از ریسک اعتباری افراد یا شرکتها مطلع شوند. در این سیستم هرچه افراد خوشحسابتر باشند رتبه بهتری كسب میكنند. در عوض وقتی فردی میخواهد از بانك تسهیلات بگیرد اگر رتبه اعتباری بهتری داشته باشد نرخ بهره كمتری به تسهیلاتش تعلق میگیرد چرا كه احتمال قصور و کوتاهی در پرداخت آن فرد كمتر است. همچنین این موسسات رتبه اعتباری هر فرد را در اختیار دیگران قرار میدهند بنابراین این اطلاعات میتواند در اختیار همگان قرار بگیرد.
معضلات پیچیدهای نظیر چکهای بلامحل، کلاهبرداریها، ورشکستگیها و روابط نادرست بین معاملهگران اقتصادی و همچنین معوقشدن تسهیلات ارائهشده و در نتیجه افزایش زندانیان مالی و عدم وجود روابط صحیح اقتصادی و افزایش بیاعتمادی در دادوستدها از پیامدهای نبود سیستمهای اعتبارسنجی است.
شرکتهای بیمه
از مشکلات شرکتهای بیمه، ناکارایی قوانین و ابزار مورد استفاده است که باعث سوء استفادهی افراد متخلف میگردد، بهعنوان مثال یک فرد با یک سانحه از چندین شرکت بیمه درخواست خسارت میکند. بروز این تخلفات باعث بالا رفتن هزینههای بیمه میشود که همه اشخاص اعم از درستکار و متخلف باید آن را پرداخت کنند؛ بهعنوان مثال شما که فردی قانونمندی هستید ممکن است سالی چند صد هزار تومان صرف بیمه ماشین و شخص ثالث کنید در حالی که اصلاً هیچ استفادهای از آن نمیکنید. با وجود مؤسسات اعتبارسنجی این شرکتها قادرند با توجه به میزان ریسک رانندگی افراد، حق بیمه مناسب وی را تعیین کنند؛ این امر همچنین باعث کاهش تخلفات رانندگی و کاهش انواع خسارات ناشی از آن میگردد.
چکهای برگشتی و تخلفات مالی
همه ما تأثیرات ناخوشآیند چکهای برگشتی در بازار را دیدهایم. در حال حاضر اطلاعات چکهای برگشتی بهصورت کاملاً ناقص و بهصورت گسسته فقط در اختیار بانکها قرار دارد.
مالکین ساختمانها و اجارهکنندگان
برای هر مالکی مهم است که ملک خود را در اختیار چه فردی قرار میدهد. آیا وی توان پرداخت اقساط خود را دارد و یا در اجاره و نگهداری ملک از چه پیشنهادی برخوردار است، آیا صلاحیت اخلاقی دارد یا نه؟ با تأمین این اطلاعات توسط موسسات اعتبارسنجی و با كاهش ریسكها افراد بیشتری میتوانند با خیال راحتتر ملک خود را اجاره دهند؛ افزایش موارد اجاره باعث کاهش هزینههای اجاره میگردد..
استفادهکنندگان از خدمات موسسات اعتبارسنجی
بانکها، خردهفروشیها، عمدهفروشیها، شرکتهای بیمه، شرکتهای خدماتی، شرکتهای تامینکننده ارتباطات، شرکتهای صادرکننده کارت اعتباری، تولیدکنندهها، ملاکان و اجارهدهندگان و کلیه کسانی که خدمات یا محصولات خود را به صورت اقساطی واگذار مینمایند؛ و حتی ارتباطات شخصی و خانوادگی، دوستیها، ازدواج و تشکیل خانواده از استفادهکنندگان از خدمات این موسسات هستند.