نمونه عملی طرح ایجاد نظام اداری دانشبنیان
مهمترین کاری که در راستای اصلاح نظام اداری باید انجام داد، تعریف نقشها در هر سیستم (سازمان) به همراه مجموعهی مهارتهای لازم برای کسب هر نقش و تعیین ساختار نقشها میباشد؛ بازتعریف نقشها همچنین منجر به تغییر نظام ترفیع خواهد شد. در نظام اداری جدید ساختار سلسله مراتبی عصر صنعتی به طور کامل کنار گذاشته نمیشود بلکه در ساختار نقشها به نوعی بازتعریف خواهد شد. هر سیستمی دارای نقشهای منحصر به خود است و بنابراین از ساختار نقشها و جدول نقشها-مهارتهای اختصاصی خودش برخوردار خواهد بود.
مثال: ساختار اداری بخش فناوری اطلاعات
در زیر مثالهایی از ساختار نقشها در بخش فنآوری اطلاعات ذکر میشود. این ساختار درختی متشکل از چندین نقش اصلی و هر نقش اصلی شامل چندین نقش زیرمجموعه است و به همین ترتیب هر نقش میتواند جزئیات بیشتر و نقشهای زیرمجموعهی خودش را داشته باشد. بهعنوان مثال، یک نقش (مدیر سیستم) تعریف شده که زیرنقشهایی آن به ترتیب از سطوح پایین به بالا عبارتند از: آزمونگر ارشد، توسعهدهنده ارشد، مدیر تولید، مدیر بازبینی، مدیر کسبوکار. به همین ترتیب، آزمونگر ارشد نیز دارای زیرنقشهای: آزمونگر، طراح آزمون، تحلیلگر آزمون، و مدیر آزمون است. جایگاه هر نقش در این ساختار از پایین به بالا تعریف میشود. هر نقشی نیازمند کسب مجموعهای از آموزشها و مهارتهایی است که در سطر بالای جدول مقابل نقشها مشخص شده است. دریافت هر نقش در این ساختار مستلزم کسب مجموعهی آموزشها و مهارتهای مشخصشده برای آن است. ارتقاء و پیشرفت در این ساختار الزاماً خطی نیست، بلکه بسته به مهارتهایی که یک کارمند کسب میکند، امکان پرش از یک نقش به نقشهایی در چند سطح بالاتر را دارد. بنابراین انتخاب چگونگی و زمانبندی پیشرفت در این ساختار کاملاً در اختیار خود کارکنان است. این در حالی است که در ساختار سلسله مراتبی قدیمی فعلی اولاً هر پیشرفت یک کارمند وابسته به نظر مساعد مدیران بالایی اوست، و دوم باید مدتها منتظر بماند تا یک پست سازمانی بالاترش، از طریق بازنشستگی یا فوت یا انتقال اشغالکنندهی آن پست به یک پست دیگر، برای وی خالی گردد!

جدول یک - نقشها و مهارتها

تصویر یک - نمایش شبکهی نقشها (ارتباط نقشها و زیرنقشها یا یکدیگر و با نقشهای همرده)
انجام کارها و فعالیت در این ساختار میتواند به این صورت باشد که به محض تعریف یک کار توسط مدیران و نقشهای بالایی، یا ورود یک درخواست جدید توسط ارباب رجوع، هر کدام از کارکنان دارای نقش لازم برای انجام آن کار میتواند آن را به عهده بگیرد و به انجام برساند. هر نقش بالاتر در این ساختار میتواند از نقشهای پایینتر از خود برای تشکیل تیم و تقسیم کار استفاده کند. در تصویر زیر، یک مدیر پروژه انجام یک پروژه را به عهده گرفته است و برای این منظور تیمی متشکل از نقشهای پایینتر شامل: طراح، تحلیلگر، برنامهنویس و مستندساز را به عضویت تیم فرا خوانده است. هر کدام از این نقشها نیز در صورت تشخیص و نیاز میتواند با فراخوانی مجموعهای از نقشهای پایینتر از نقش خود، تیم خاص خودش برای انجام فعالیت اختصاصی را تشکیل دهد.

تصویر دو– نمایش عملکرد پویای بخش انفورماتیک سازمان در ساختار پیشنهادی: فردی از یک نقش میتواند با فراخوانی افرادی از نقشهای پایینتر از خود، یک گروه کاری تشکیل دهد. هر فردی میتواند پس از اجرای نقشش، در گروه دیگری ایفای نقش کند.
ساختار کاری تا زمانی که لازم است، مثلاً تا پایان اجرای پروژه باقی میماند؛ نگهداری از سیستم تولیدشده در این پروژه میتواند توسط اعضای همین تیم یا بر اساس مستندات تهیهشده توسط هر نقش دیگری از اعضای سازمان انجام شود.