متأسفانه حاکم بودن دیدگاه امنیتی بر ذهن بسیاری از مسئولان این حوزه چشم آن‌ها را بر واقعیت‌ها بسته است و تصور می‌کنند هرکس از حذف سربازی اجباری سخن می‌گوید در جهت تضعیف قوای نظامی مملکت گام برمی‌دارد.

فواید سربازی

چرا سربازی اجباری یک معضل است؟ دو سال خدمت سربازی اجباری در ایران دارای فوایدی است که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• آشنایی نسبی جوانان با تاکتیک‌های رزمی و کار با سلاح‌های انفرادی که در مواقع تهاجم بیگانگان به کشور این آشنایی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
• دوری از خانواده مخصوصاً در دوران آموزشی که می‌تواند استقلال فرد را تقویت کند.
• تمرین‌های سخت بدنی (در دوره آموزشی) که انجام آن‌ها توسط فرد، او را در برابر مشکلات صبور و آبدیده می‌کند و او را از تنبلی دور می‌کند.
• به نظم در آمدن زندگی؛ دو سال سحرخیزی می‌تواند مقدمه‌ی خوبی برای ادامه این رویه در طول زندگی باشد.

آسیب‌ها و مضرات سربازی

در کنار این فواید، این دوره دو ساله دارای آسیب‌های فراوانی است که فواید نیم بند فوق در کنار آن‌ها رنگ می‌بازند و سربازی را به یک معضل تبدیل می‌کنند:

• بالا رفتن سن ازدواج که به کرات از آن صحبت شده است
  یک جفت جوان دختر و پسر را در سال آخر دبیرستان درنظر بگیرید. دختر جوان فقط دغدغه کنکور دارد. پس از قبولی وارد دانشگاه می‌شود. نقش اجتماعی او نقش انفعالی و انتظار است یعنی از این پس منظر می‌ماند که آن جوان پسر به خواستگاری او بیاید تا زندگی شکل جدیدی به خود بگیرد. اما پسر جوان با نگرانی از این که اگر در کنکور قبول نشود باید به سربازی برود در جلسه امتحانات پیش دانشگاهی و کنکور شرکت می‌کند و عموماً یک واحد درسی را نگه می‌دارد که اگر در دانشگاه قبول نشد بابت آن به سربازی نرود؛ این اقدام یعنی تعلیق زندگی به مدت یک سال؛ اگر هرسال فقط دویست هزار جوان چنین تعلیق یک ساله‌ای را به خود تحمیل کنند می‌شود حدود دویست هزار سال هدر رفته. این پسر جوان که به دلیل نقش کنش‌گری و فعال اجتماعی خود در امر پیش قدمی برای تشکیل خانواده همواره یک نگرانی برای آماده شدن جهت این ماراتن چهار وجهی «خدمت سربازی، ادامه تحصیل در دانشگاه، اشتغال و در نهایت تشکیل خانواده » را دارد پس از سربازی به سختی در دانشگاه دوردستی قبول شده و سخت‌تر از آن یک شغل پیدا می-کند؛ تا طی کردن این فرایند از سوی پسر جوان، دختر جوان تحصیلات خود را پایان داده و اشتغال پیدا کرده و دیگر «هم­کفو» آن پسر جوان محسوب نمی‌شود.
• احساس تحقیر شدن شدید که در اکثر قریب به اتفاق سربازان دیده می‌شود
  ناکارآمدی بهره‌گیری از سرباز در منازعات امروز و آینده برکسی پوشیده نیست. اما از آن تأسف بارتر این که عمده‌ای از جوانان در خدمت سربازی، در مشاغل دفاعی و رزمی یا پشتیبانی خدمت نمی‌کنند بلکه درگیر مشاغل خدماتی می‌شوند که به هیچ وجه مقرون به صرفه نیست. از حیث فرهنگی، علمی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی اصلاً مقرون به صرفه نیست که دوسال از بهترین مقاطع عمر یک جوان در آبدارخانه، آشپزخانه، انبار، تعمیرگاه و ... پادگان‌ها صرف شود.
• احساس بیهودگی، اتلاف وقت و بطالت در بین نیروها
  خسارت منابع انسانی عمومی در این خصوص غیر قابل برآورد است به ویژه عقب ماندگی گسترده فرد در زندگی آتی خود. خیلی از جوانان اروپایی که در کشور خود از بهترین امکانات برخوردارند به سربازی نمی‌روند ولی جوانان ما به خاطر امکاناتی که نداشته‌اند باید 2سال دین خود را ادعا کننند تا مرد شوند.
• حقوق کم سربازان
  حقوق یک سرباز دیپلمه مجرد ماهانه 6 هزار تومان است! دیده شده است که هزینه رفت و آمد برخی از چنین سربازهایی در ماه 40 هزار تومان است. یعنی نه تنها این سرباز به خاطر خدمت خود مزدی دریافت نمی‌کند بلکه باید ماهانه 34 هزار تومان از جیب خود یا خانواده‌اش پرداخت کند! یک سرباز لیسانسه‌ی متأهل که به طور معمول بیشترین مبلغ حقوق را دارد دریافتی او در حدود ماهانه 34 هزار تومان است. اگر متأهل بودن او را در نظر بگیریم، این مبلغ به یک شوخی شبیه است. این مبلغ را باید در کنار این واقعیت قرار داد که این فرد به علت سرباز بودن، امکان اشتغال و کسب درآمد از راهی دیگر را نیز ندارد تا بتواند عائله خود را تأمین کند.
• آشنایی با مفاسد در پادگان
  مصرف مشروبات الکلی، استعمال حشیش، خال‌کوبی، قماربازی و... از جمله مفاسدی است که در محیط پادگان‌ها به راحتی صورت می‌گیرد.
• آشنایی با فوت و فن در رفتن از زیر کار
  به علت انگیزه نداشتن سربازان در انجام وظایف خود، آن‌ها در دوران سربازی به تدریج با فوت و فن‌های شانه خالی کردن از انجام وظایف خود آشنا می‌شوند و متأسفانه این آشنایی به صورت یک خصلت در آن‌ها باقی می ماند؛ کارمندانی که از خدمت سربازی معاف شده‌اند به نسبت کارمندانی که دوران سربازی را گذرانده‌اند وجدان کاری و وظیفه شناسی بیشتری دارند.
• ناکافی بودن تعلیمات دوره آموزشی
  در حوزه نظامی، جنس تهدید کاملاً تغییر کرده است. جنگ نفت میان عراق و آمریکا بر سر اشغال کویت در سال 1369، جنگ سلطه در اشغال عراق از سوی بلوک آنگلوصهیون به رهبری آمریکا در سال 1382 و همچنین منازعه حزب الله لبنان و رژیم صهیونیستی در تابستان 1385 نشان داد که عصر استفاده از سرباز عمومی و غیر متخصص و اجباری گذشته است. عصر جنگ‌های سایبرنتیک، تهدیدهای نرم و نیمه سخت و سخت، منازعات پرشتاب و پرشدت عمیقاً محتاج نیروهای مسلح حرفه‌ایست.
• تحمیل هزینه بدون بازده به کشور
  بی انگیزگی و نا آشنایی سرباز با فنون رزم را در نظر بگیرید، از سوی دیگر هزینه‌ای را که دولت برای نگهداری چنین سربازی در پادگان‌ها متحمل می‌شود هم در نظر بگیرید. اگر حداقل هزینه‌ای که دولت برای یک سرباز پرداخت می‌کند روزانه هزار تومان هزینه خوراک او باشد، می‌شود ماهانه 30 هزار تومان و در یک دوره 20 ماهه، 600 هزار تومان. این رقم را در تعداد کل سربازان کشور که ضرب کنیم رقم بالایی خواهد شد که صرف چیزی شده است که هیچ بازدهی ندارد. تازه ما این رقم را به صورت حداقلی حساب کردیم.
• ناراضی تراشی از نظام و اسلام
  به علت رفتار بد مقامات مافوق با سربازان و انتساب آن‌ها در نظر سربازان به جمهوری اسلامی از یک سو و ضعف تحلیل سربازان از طرف دیگر، خدمت سربازی به کارخانه ناراضی تراشی و دشمن تراشی برای جمهوری اسلامی تبدیل شده است. 

نتیجه

• دوره آموزشی باید وجود داشته باشد ولی نه به  صورت فعلی. بلکه باید برای پربار کردن و کاربردی کردن مفاد آموزشی آن برنامه ریزی شود.
• کهنه بودن سیستم سربازی.
  سربازگیری به روش فعلی حدود 70 سال قدمت دارد ومربوط به دوره‌ای خاص اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ایران است. عصر فئودالیسم و عبور به سوی شبه بورژوازی پهلوی، شاید می‌توانست توجیه‌گر نظام سربازگیری اجباری باشد اما تکامل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی امروز ایران و جهان چنین سیستمی را ناکارآمد کرده است. بسیاری از قوانین و مقررات فعلی خدمت وظیفه به جای مانده از زمان رضاخان می‌باشد که طبعاً مطابق با شرایط و نیازهای آن زمان طراحی و اجرا شده‌اند که منطقاً با گذشت زمان طولانی و تغیر شرایط لزومی به وجود این مقررات نیست. یکی دیگر از دلایل ناکارآمدی و قدیمی بودن این قوانین و مقررات احساس جمعی مردم است که به شکل دوری کردن، فراری بودن و اکراه از اعزام به سربازی نمودار شده است.
• کشوری که 10 میلیون بسیجی و نیروی داوطلب دارد چگونه در یک موازی‌کاری آشکار در یک موضع، دوگروه عمده منابع انسانی خود را هزینه می‌کند. در هر منازعه‌ی نظامی آینده، اگر تنها یک میلیون بسیجی در صحنه حاضر شود به راحتی می‌توان تهدیدی در حد تهدید متعارف «ناتو» را خنثی کرد.
• پیشنهاد می‌شود اهداف سربازی دقیقا" مشخص شود و برسی شود آیا رسیدن به این اهداف واقعا" به دو سال زمان نیاز دارد؟

بحث حذف سربازی اجباری در بُعد نظام تدبیر از الگوی پیشرفت طرح شده است.

سایر منابع

• نظام تدبیر
• بحث و گفتگو: تبادل نظر در تالارهای گفتگو
• سربازی - سایت ویکی پدیا
• خدمت وظیفه عمومی - سایت ویکی پدیا